Gsm Haberleşme, Radyo Tv, Meteoroloji Ve Radar Kulelerinin Yıldırım Ve Aşırı Gerilimden Korunması
GSM haberleşme kuleleri, radyo tv vericileri, orman gözetleme kuleler, meteoroloji ve radarlar coğrafi konum itibari ile genelde en yüksek noktalarda oldukları için diğer tesislere göre yıldırım ve aşırı gerilim darbe alma riskleri yüksek yapılardır.
Bu yüzden bu tür yapılarda TS EN 62305 ( Yapıların Yıldırımdan korunması kuralları )tam ve eksiksiz uygulanmalıdır.
Bu kuralları 4 ana başlık altında toplamak mümkündür.
1- Dış yıldırımlık sistemi (LPS)
2- İç yıldırımlık sistemleri (LEMP)
3- Topraklama sistemi
4- Eşpotansiyel sistem
GSM haberleşme kulelerinde Dış Yıldırımlık sistemi (LPS) :GSM Haberleşme kulelerinde TS 62305 ‘ uygun olarak Risk -1 seçilmelidir. Bu tür riskli bölgelerde Can kaybı , Hizmet kaybı, Ekonomik Kayıplar oluşmaktadır bu sebepten yuvarlanan küre metodu ve Korum açısı metodu uygulanarak standarta uygun yıldırım yakalama çubuklarının yerleri kule üzerinde ve kulenin yandan gelecek darbelere karşı tam ve eksiksiz konumlandırılmalıdır. Rastgele akım geçişlerini önlemek için kulenin metal yapısı ile yakalama çubuklarının bağlanma noktalarına CİTEL ark söndürücü elemanlar konulması uygun olacaktır. Uygulama yapılmadan önce mutlaka kesit ve vaziyet proje çizilmeli korunması gerekençalışan , Baz istasyonu v.b ekipmanın çalışacak koruma alanı içerisinde olduğu teyit edilmelidir. Aksi takdirde direk yıldırım darbelerinin Anten grubunun bağlı olduğu hatlarda tahribat yapması olasıdır. İndirme iletkeni konumlandırılırken iniş kroşeleri arasındaki mesafe 1 mt geçmemelidir. Kule üzerindeki yakalama uçları tesbit direkleri rüzgar gücüde göz önünde bulundurularak sağlamlaştırma çalışmaları yapılmalıdır.
GSM haberleşme kulelerinde İç Yıldırımlık sistemi (LEMP) :
Bu tür yerlerde iç yıldırımlık sistemi Zone-0 Zone-1 ,Zone-2 koruma bölgelerine ayrılarak her bölgedeki Yıldırım darbe ve Aşırı gerilim darbelerinin kablo veya toprak hatları vasıtası ile sisteme zarar vermesi iç yıldırımlık sistemleri kullanılarak engellenmelidir. Bu sebeple Yıldırım darbesinin direk girmesi muhtemel yerlere Class-1 , Aşırı gerilim darbelerinin oluşacağı ve korunması gereken sisteme yakın enerji panolarında Class-2 , Korunması gereken cihazın enerji beslemesi ,gelen anten kablolarına ve var ise cat ve RS portlarına Class-3 tip koruyucular takılmalıdır.
GSM haberleşme kulelerinde Topraklama sistemi :
GSM kulelerinin oturduğu taban bölgesindeki toprak özgül direnci ölçülmeli ve temel topraklaması ile birlikte kule hattı etrafında mümkün ise ring hattı oluşturulmalı toprak geçiş direnç değerinin 10 ‘ ohm altına düşmesi sağlanmalıdır. Ayrıca temas ve adım gerilimine karşı mutlaka toprak içinde önlem alınması gerekmektedir. Aksi takdirde kulede çalışanlar için yaralanma ve hayat kaybı riski bulunmaktadır. Toprak altında geçiş direncini artıracak bağlantılardan uzak durulmalı bu kapsamda korozyon önleyici tedbirler alınmalıdır. Dış yıldırımlık Topraklama bağlantı noktalarına test kutuları veya menholleri koyularak süreç içerinde kontrolleri sağlanmalıdır.
GSM haberleşme kulelerinde Eşpotansiyel Sistem :
Tesisde bulunan tüm koruma iletkenleri ve temel topraklama birbirine eşpotansiyel baralar ile dahil edilmeli ve böylece serbest akım geçişlerinin önüne geçilmelidir. Eşpotansiyel bağlantılar yapıldıktan sonra loopempedans kontrolleri ve süreklilik testleri yapılmalı loop empedans kontrollerinde 1 ohm süreklilik testlerinde ise 0,2 Ohm değeri hiçbir noktada aşılmamalıdır. Dış yıldırımlık sisteminin eşpotansiyeledahil edildiği noktalara Ark söndürücüler yerleştirilmelidir.
Bu tedbirlerin yanı sıra ilave alınması gereken önlemlerde vardır. Bunları şu şekilde sıralandırılabiliriz.
1- Tesise gelen enerji hattı yer altında en az 80 cm derinlikte Çelik zırhlı ve manyetik korumalı olması ayrıca mümkün olduğunca eksiz şekilde getirilmesi ve gerilim düşümü gibi ayrıca incelenmesi önemlidir.
2-Enerji nakil hattının başında ve tesis giriş noktasında Class-1 grubu parafudr kullanılması uygun Şalter , sigorta ve kaçak akım koruma rölesinin kullanılması
3-Darbe akımlarının daha rahat akması için TN-S şebeke sistem seçilmesi uygun olacaktır.
4-Tesiste kullandığımız tüm kabloların manyetik korumalı olması bu tür yerlerde önem arz etmektedir.
SERDAR AKSOY
Yıldırımdan Korunma Merkezi –Koordinatör
Citel&j.Pröpster Ülke Sorumlusu
Elektrik Mühendisi/MBA
serdar.aksoy@yilkomer.com
www.yilkomer.com
