Bu yazıda; kompanzasyonun ne olduğunu, etkili bir kompanzasyonda neler yapılması gerektiğini, modern kompanzasyonu (SVC) , modern kompanzasyonda karşılaşılan zorluklar ve Tense Elektronik olarak bu zorluklara karşı geliştirdiğimiz çözümlerle ilgili rehber tadında bilgiler hazırladım.

Kompanzasyon, fabrikalar, hastaneler, alışveriş merkezleri, okullar, fabrikalar, oteller vb. gibi kısacası insanın olduğu her alanda hayati öneme sahip bir denge mekanizmasıdır. Günümüzün gelişen teknolojik dünyasında kullanılan her türlü fiziksel cihaz ve makine kompanzasyonu, artık bir ihtiyaçtan çok gereklilik arz eden bir popülarite haline getirmiştir.

Kompanzasyon Nedir?

Kompanzasyon için genel bir tanımla başlayalım:

“Daha verimli ve faydalı sonuçlar elde etmek için gerçekleştirilen, beklenen yan etki üzerinde oluşturulan bir 'karşı prosedür' planıdır.”

Günümüzün her alanında (yaşam, üretim, tüketim, vb.) ihtiyaç duyulan yükler, karakteristik yapılarından dolayı hem aktif güç hem de reaktif güç tüketirler. Bu nedenle, son kullanıcının ödediği fazla elektrik faturası, elektrik tesisatına boş yere yüklediği yüklerden kaynaklanır.

Bu durumun doğal sonucu olarak enerji verimliliği düşer, hatta tesisattan geçen akıma aşırı yük bineceğinden kablolarda aşırı ısınmalar ve yanmalar oluşarak elektrik tesisatına ciddi zararlar verebilir. İşte tam da bu nedenle bu zorlukların çözümü için etkili, çözüm odaklı ve yeni nesil kompanzasyon yöntemi ve araçlarıyla bu durum rahatlıkla aşılabilir.

Kompanzasyonda Zorluklar ve Çözümler

Dengesiz Yüklerde

Her işletmede var olan elektrik sistemi dengeli olmayabilir. Mesai bitişlerinde işletmedeki yükler kapanırken sistemde çok küçük KVAR değerinde yüklerin varlığı devam eder. Bu durum söz konusu olduğunda, normal bir reaktif röle ile etkili kompanzasyon yapmak oldukça güçtür. Farklı ve deneysel bir mühendislik yaklaşımıyla üretilen Tense SVC özellikli yeni nesil reaktif güç kontrol röleleri etkili bir kompanzasyonun kapılarını aralamanızı sağlar!

Hızlı Yük Değişimlerinde

Hızlı yük değişimlerinin yaşandığı sistemlerde, normal reaktif röleler ile kompanzasyon yapmak, yetersiz ve etkisiz bir yaklaşım olacaktır. Buradaki perspektifi biraz daha değiştirerek yaklaşık 20 MS de müdahale edebilen Tense tristörlü reaktif rölelerinin kullanımı sağlanırsa, etkili bir kompanzasyon için harika ve geniş bir oyun alanı oluşacaktır.

Yenilenebilir Enerji Sistemlerinde

Güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, biyoyakıt, hidroenerji, vb. yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerji sistemleri, küresel boyutta bir trende ve dönüşüme tanık olduğumuz bir dönemde olduğumuzu gösteriyor. Güneş Enerjisi Sistemleri (Photovoltaik) en çok tercih edilen yenilenebilir enerji sistemlerinin başında geliyor.

Güneş enerjisi sistemlerinde bazı işletmeler sadece ürettiği enerjiyi kendisi için kullanırken, bazı işletmeler de ürettikleri enerjiyi kullanırken, aynı zamanda ihtiyaçtan fazlasını şebekeye aktararak bu sistemden gelir elde edebiliyor. Dolayısıyla bu sistemde enerji üretilirken aynı zamanda reaktif güç tüketildiğinden, kompanzasyon sisteminin kurulmasına ihtiyaç duyulur.

Böylece verimli ve etkili bir kompanzasyon sistemi, doğal olarak elde edilen gelirin artışını sağlar. Güneş enerjisi sistemlerini normal bir reaktif röle ile çözmek ne yazık ki mümkün değildir. Burada efektif bir yaklaşımla üretilen yeni nesil, güneş enerjisi sistemleri için kompanzasyon yapabilen modern reaktif güç kontrol rölesi kullanmak, verimi, etkinliği ve kazancı artırarak sistem faydasını daha görünür bir hale getirecektir.

Etkili Bir Kompanzasyonun Şifreleri

Etkili bir kompanzasyon yapabilmek için; bir reaktif röle de bulunması gereken özellikleri madde madde* özetleyerek yazımızı burada noktalayalım.

• Svc Özelliği: Sistemde bulunan çok küçük kapasitif yüklere müdahale edebilmek, dengesiz sistemlerde daha hassas kompanzasyon yapabilmek açısından sistemdeki reaktif gücü tam sıfıra çekebilmek için SVC özellikli reaktif röleler kullanılmalıdır.

• Photovoltaik Sistemler: Güneş enerji sistemleri ile enerji üreten işletmelerde verimli ve etkili kompanzasyon yapacak şekilde tasarlanan yeni nesil reaktif röleler kullanılmalıdır.

• Kademe Sayısı: 6 kademeli, ya da 8 kademeli reaktif röleler dengesiz sistemlerde kompanzasyon yapabilmek için yetersiz kalırlar. O yüzden daha bu tip dengesiz sistemler için 12, 18 ya da 24 kademeli PFC’ler kullanılmalıdır.

• THD-I | THD-V Harmonik: Bugün ki sistemlerde sürücülü yüklerin artışı, sistemdeki harmonilerde de artışa sebep olur ve bu harmonikler kompanzasyon ekipmanlarına zarar verir. Bu durumun önüne geçebilmek için harmonik ölçümü yapan reaktif röleler kullanılmalıdır. Bu reaktif röleler harmonik değeri, belirlenen set değerini geçtiğinde kompanzasyon sistemini durdurarak ekipmanların zarar görmesini engeller.

• Şebeke Analizör Özelliği: Kullanıcılar için sistemdeki diğer parametrelerin görünür olması oldukça önemlidir. Tense Reaktif röleler, bir şebeke analizörü olarak rahatlıkla kullanılabilirler. Sistemde bulunan akım, gerilim, frekans, aktif güç, reaktif güç, görünür güç, aktif ve reaktif enerjiler, Harmonikler (61.harmoniğe kadar), sıcaklık, Cosinüs, PF ölçümü yapabilecek şekilde tasarlanmıştır.

• Hata Bildirim Mesajları: Kullanıcılar reaktif röleleri kurarken bağlantıdan ve sistemden kaynaklı hatalar ile karşılaşabilirler. Hata mesajlarını ekranda gösterebilen özellikte reaktif röleler bu noktada önemli bir görev üstlenmiş olurlar. Böylece hatanın kaynağı net olarak görülebilir ve hızlı bir müdahale yapılması sağlanır.

• Outputs: Ortamdaki ısı ve panonun çalışma ısısından kaynaklı değişimler, kompanzasyon ekipmanlarının zarar görmesine neden olurlar. Bu zararın oluşmaması için oluşan harmoniğin  gerilim dalgalanmalarına karşı reaktif rölelerde alarm output özelliği ile donanımlı olması hayati bir öneme sahiptir.

• Güç Akış Grafiği: Dengesiz yüklü sistemlerin artışı, reaktif rölelerin kompanzasyon sistemlerinde en uygun kademeleri belirleyecek özellikte olmasını gerektirir. Böylece çok daha etkili kompanzasyon yapılabilir.

• Eş Yaşlandırma: Kompanzasyon sistemlerinde kontaktör ve kondansatörün ömrünü arttırmak için bu özellik kullanılır. Aynı değerde iki kondansatör olduğu zaman bu kondansatörlerin sırayla kullanımını sağlayan reaktif rölelere ihtiyaç vardır.

• Jeneratör Özelliği: Şebeke elektriği kesildiği zaman, enerji devamlılığını sağlamak için jeneratörler devreye girer. Jeneratörlerden, kompanzasyon yapılarak daha verimli enerji elde edilebilir. Reaktif rölelerde opsiyonel bir özellik olarak elektrik kesilmesine karşı sistemde kompanzasyonun eksiksiz devamlılığını sağlar. Bu özellikte reaktif röleler kullanmak verimlilik adına akıllıca bir yatırım olacaktır.

• Thristor Özelliği: Hızlı yük değişimlerinin olduğu işletmelerde normal reaktif röleler, bu yük değişimi hızına yetişemezler. Daha hızlı kademe devreye alabilen tristör yapılı reaktif röleler kullanılarak bu yük değişimlerine hızlıca ayak uydurması sağlanabilir.